Трубина, Марфа Дмитриевна (писатель; 02.09.1888-27.11.1956)
Чувашский писатель, член Союза писателей СССР (1934), заслуженный учитель школы Чувашской АССР (1944), заслуженный учитель школы РСФСР (1951)

Родилась в с. Байгулово (Аслӑ Куснар) Чебоксарского уезда (ныне Козловский район Чувашской Республики).

М. Трубина окончила Симбирскую чувашскую учительскую школу (1907) и женские педагогические курсы при ней (1909). Вся трудовая жизнь прошла в сфере народного образования. Работала учительницей в Булдеевском, Байгуловском, Имбюртском земских училищах (1909-1917), Байгуловском двухклассном училище Чебоксарского уезда (1917-1928), в Карачевской (1928-1932) и Байгуловской (1932-1956) сельских школах Козловского района.

Первая публикация появилась в 1917 г. на страницах газеты «Чебоксарская правда». С 1920 г. ее стихи печатались в чувашских журналах. Внесла большой вклад в развитие чувашской детской литературы. Посвятила детям многие стихотворения, рассказы, пьесы, повести. Наиболее известными из них являются «Мучар», «В укромном месте», «Детство», «Вупӑр» (Упырь) и др. Она также является автором учебников чувашского языка.

Основные издания: «Чӑваш юмахӗсем» (Чувашские сказки), «Ҫӗнтерчӗ» (Победа), «Мучар», «Ҫырнисен пуххи» (Собрание сочинений), «Хӗллехи каҫсенче» (В зимние вечера), «Ача чухнехи» (Детство), «Вупӑр» (Упырь), «Асӑнмалӑх, савӑнмалӑх» (На радость, на счастье), «Ачасем валли ҫырнӑ юмахсем» (Сказки для детей), «Повести», «У тихой заводи», «Суйласа илнисем» (Избранные), «Шӗшкӗ» (Орешина) и др.

Награждена орденом Ленина и медалями. Ее именем названы улица и библиотека в г. Чебоксары, на фасаде которой установлена мемориальная доска.

Библиография (труды):
1. Трубина, М. Д. Ача чухнехи : повесть, калавсем: вӑтам ҫулхи шкул ачисем валли / М. Трубина. — Шупашкар : Чӑваш кӗнеке издельстви, 1981. — 288 с.
текст
2. Трубина, М. Д. Ачасем валли ҫырнӑ юмахсем / М. Трубина. — Шупашкар : Чӑваш республикин кӗнеке кӑларакан уйрӑм. — Шупашкар : Чӑваш республикин кӗнеке кӑларакан уйрӑм, 1925. — 32 с.
текст
3. Трубина, М. Д. Ӗҫ тухмарӗ : калав / Трубина Марфи. — Шупашкар : Чӑваш патшалӑх издательстви, 1933. — 28 с.
текст
4. Трубина, М. Д. Калавсем / Трубина Марфи. — Шупашкар : Чӑвашсен патшалӑх издательстви, 1933. — 56 с.
текст
5. Трубина, М. Д. Колхоз ҫулӗпе : пӗрремӗш сыпӑклӑ шкулсен 4-мӗш группӑра вӗренмелли ӗҫ кӗнеки / М. Д. Трубина. — Шупашкар : Чӑвашиздат, 1931. — 128 с.
текст
6. Трубина, М. Д. Марине : (калав) : ача-пӑча валли ҫырнӑ илемлӗ литература ӑмӑртӑвӗнче иккӗмӗш парне (преми) илнӗ / М. Д. Трубина. — Шупашкар : Чӑваш кӗнеки уйрӑмӗ. — Шупашкар : Чӑваш кӗнеки уйрӑмӗ, 1929. — 24 с.
текст
7. Трубина, М. Д. Пӗчӗк бригадирсем : [калав] / М. Д. Трубина. — Шупашкар : Чӑвашсен патшалӑх издательстви. — Шупашкар : Чӑвашсен патшалӑх издательстви, 1931. — 25 с.
текст
8. Трубина, М. Д. Ҫӗнтерчӗ : виҫӗ пайлӑ драмӑ / Трупина Мархви. — Шупашкар : Чӑваш кӗнеки уйрӑмӗ, 1927. — 60 с.
текст
9. Трубина, М. Д. Ҫырнисен пуххи: иккӗмӗш том: пьесӑсем, повеҫсем / М. Трубина. — Шупашкар : Чӑваш кӗнеке издельстви, 1975. — 302 с. — (Собрание сочинений: том второй).
обл.
10. Трубина, М. Д. Хӑнаран : калав / М. Д. Трубина. — Шупашкар : Чӑвашсен патшалӑх издательстви, 1931. — 32 с.
текст
11. Трубина, М. Хӗрлӗ галстук : ачасем валли калав / М. Д. Трубина ; ред. В. Токсин. — Шупашкар : Чӑваш республикин кӗнеке кӑларакан уйрӑм. — Шупашкар : Чӑваш республикин кӗнеке кӑларакан уйрӑм, 1925. — 23 с.
текст
12. Чӑваш юмахӗсем / М. Трубина пуҫтарнӑ ; ред. М. П. Петров. — Шупашкар: Республикӑри чӑваш кӗнеки кӑларакан уйрӑм, 1924. — 60 с.
текст
13. Трубина, М. Д. Детство : повесть / М. Д. Трубина ; пер. с чуваш. З. Романовой ; худож. А. Т. Скворцов ; ред. В. Н. Захаров. — Чебоксары : Чувашское книжное издательство, 1975. — 191 с.
текст
14. Трубина, М. Д. У тихой заводи : повести / Марфа Трубина. — Чебоксары : Чувашское книжное издательство, 1988. — 368 с.
текст

Библиография:
1. Канюков, В. Я. Трубина Мархви : пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗ ҫинчен ҫырнӑ очерк / В. Я. Канюков. — Шупашкар : Чӑваш кӗнеке издельстви, 1959. — 92 с.
2. Никифоров, Г. Л. Марфа Трубина. Пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗн ҫул-йӗрӗ : видео-лекци / Чӑваш Республикин наци библиотеки, Наци литературипе библиографи пайӗ ; вулаканӗ Г. Л. Никифоров ; операторӗ А. Н. Егоров. — Шупашкар, 2022. — (39 мин.) : видеозапись.. — См. видеозапись
3. Трубина Мархви (1888-1956) : вулакансене пӗлсе тӑма / Чӑваш респ. М. Горький ячӗпе тӑракан б-ка ; [Л. Павлова хатӗрленӗ ; А. Сергеева ред.]. — Шупашкар : Чӑваш АССР Государство издательстви, 1958. — 16 с. : портр.
4. Арланова, Е. Ф. Ачасен юратнӑ ҫыравҫи / Е. Ф. Арланова // Хыпар. — 2013. — 7 авӑн. — С. 12 : сӑн ӳкерчӗк.
5. Артемьев, Ю. М. Трубина Марфи // Артемьев, Ю. М. Ӗмӗр пуҫламӑшӗ : 1900-1917 ҫулсенчи чӑваш литература историйӗн очеркӗ / Ю. А. Артемьев. — Шупашкар, 1996. — С. 291.
6. Бахмисова, Л. Н. Хӗрарӑм-сӑвӑҫсен утӑмӗсем / Л. Н. Бахмисова // Ялав. — 2006. — № 5-6. — С. 132-135.
7. Ванина, Л. Ҫыравҫӑ та, вӗрентӳҫӗ те / Л. Ванина // Чӑваш хӗрарӑмӗ. — 2013. — 28 авӑн (№ 38). — С. 3 : сӑн ӳкерчӗк.
8. Григорьев, Н. Трубина Мархви творчествинчи хӗрарӑм сӑнарӗ // Григорьев, Н. Юратнӑ сӑнарсем / Н. Григорьев. — Шупашкар, 1982. — С. 16-24.
9. Еливанова, Г. Сенӗкпе хӑваласан та ҫырма пӑрахман / Г. Еливанова // Чӑваш хӗрарӑмӗ. — 2008. — 13-19 авӑн (№ 36). — С. 5.. — См. текст
10. Ерланова, Е. Ҫутӑ сӑнарӗ манӑҫмасть : (М. Трубина ҫыравҫӑ ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнӗ май) / Е. Ерланова // Хыпар. — 2008. — 2 авӑн. — С. 3.. — См. текст
11. Канюков, В. Я. Трубина Мархви / В. Я. Канюков // Трубина, М. Ҫырнисен пуххи / М. Трубина. — Шупашкар, 1970. — Т. 1. — С. 7-28.
12. Паллӑ ҫыравҫӑпа юнашар : [Куславкка районӗнчи Аслӑ Куснар шкулӗнче ӳкерттернӗ сӑн ӳкерчӗкре — Трубина Мархви ҫыравҫӑ // Хыпар. — 2020. — 18 авӑн/сентябрь. — С. 13 : сӑн ӳкерчӗк. — (Кивӗ сӑн ӳкерчӗк).
13. Петрова, В. Ун ячӗллӗ преми те пулнӑ / В. Петрова // Чӑваш хӗрарӑмӗ. — 2005. — 15-21 юпа (№ 41). — С. 2.
14. Прокопьева, Р. Асамат кӗперӗ, мӗншӗн эс таратӑн? : Трубина Мархви ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитнӗ май / Р. Прокопьева // Тантӑш. — 2008. — 11 авӑн (№ 37). — С. 4.
15. Прокопьева, Р. Камсем телейлӗ? : (Василий Никифоров-Волгинпа Трубина Мархви хайлавӗсенчи ӗненӳ теми) / Р. Прокопьева // Халӑх шкулӗ = Народная школа. — 2020. — № 4. — С. 50-52 : сӑн ӳкерчӗк.
16. Прокопьева, Р. Ҫыравҫӑ та, вӗрентӳҫӗ те… / Р. Прокопьева // Халӑх шкулӗ = Народная школа. — 2013. — № 6. — С. 34-36.
17. Прокопьева, Р. Улталанар мар / Р. Прокопьев // Ырӑ Хыпар. — 2020. — № 8 (август). — С. 6-7 : сӑн ӳкерчӗк.
18. Сергеев, Н. Манӑҫман тӗл пулу / Н. Сергеев // Хыпар. — 2012. — 11 нарӑс. — С. 11.. — См. текст
19. Трубина Мархви чупнӑ сукмакпа… // Ҫамрӑксен хаҫачӗ. — 2012. — 20 кӑрлач (№ 2). — С. 5 : сӑн ӳкерчӗк.
20. Харитонова, М. Унӑн сӑввисем ырра вӗрентеҫҫӗ / М. Харитонова // Ялав (Куславкка районӗ). — 2015. — 9 авӑн. — С. 3 : сӑн ӳкерчӗк.
21. Юмарт, Г. Ҫамрӑк шухӑш-кӑмӑл / Г. Юмарт // Ҫамрӑксен хаҫачӗ. — 2003. — 29 ҫурла (№ 35). — С. 10.
22. Юмарт, Г. Ф. Хура хуйха пусарма : М. Трубина 120 ҫул / Г. Ф. Юмарт // Ҫамрӑксен хаҫачӗ. — 2008. — 12 авӑн (№ 36). — С. 11.
23. Юхма, М. Вӑл «Нарспи» авторӗпе пӗрле вӗреннӗ // Юхма, М. Н. Аваллӑх арчинчи ахах / М. Н. Юхма. — Шупашкар, 1997. — С. 52-54.
24. Юхма, М. Мархва мӑнакка / М. Юхма // Хыпар. — 2013. — 28 авӑн. — С. 5.
25. Ялкир, П. Ача-пӑча литературине никӗслекенӗ / П. Ялкир // Знамя = Ялав (Куславкка районӗ). — 2018. — 6 июль. — С. 9.
26. Афанасьев, П. Трубина Марфа Дмитриевна / П. Афанасьев // Писатели Чувашии / П. Афанасьев. — Чебоксары, 2006. — С. 420-421.
27. Ксенофонтов, Г. Н. Трубина Марфа Дмитриевна / Г. Н. Ксенофонтов // Энциклопедия Козловского района. — Чебоксары, 2014. — С. 415.
28. Родионов, В. Г. Трубина Марфа Дмитриевна / В. Г. Родионов // Чувашская энциклопедия. — Чебоксары, 2011. — Т. 4 : Си-Я. — С. 271.. — См. текст
29. Романова, З. В. Марфа Дмитриевна Трубина: 1888-1956. «Советский гражданин не должен терпеть ложь и произвол…» / З. В. Романова // Писатели. — Чебоксары, 2008. — С. 279-290 : фот.
30. Савирова, М. П. Особенности чувашского детективного жанра в творчестве М. Д. Трубиной / М. П. Савирова // Ашмаринские чтения. — Чебоксары, 2008. — С. 98-104.
31. Савирова, М. П. Повесть М. Д. Трубиной «У тихой заводи» в контексте детского чтения / М. П. Савирова // Ашмаринские чтения. — Чебоксары, 2007. — С. 313-315.
32. Тимуков, А. Н. Трубина Марфа Дмитриевна / А. Н. Тимуков // Краткая чувашская энциклопедия. — Чебоксары, 2001. — С. 409.
33. Ялгир, П. Трубина Мархви / П. Ялгир // Литературный мир Чувашии / П. Ялгир. — Чебоксары, 2005. — С. 116.