Сӗтел хушшинче тыткаламалли йӗрке йăхран йăха куçса пынă. Ачасем аслисене хисеплени ваттисем сӑмахӗсенче те упранса юлнӑ: «Аслисем килте чух кӗçӗннисем шарламаççӗ».
Сӗтел хушшинче ачасем пӗчӗкренех калаçма, шавлама, кулма юраманнине пӗлнӗ. Ӗлӗкхи вӑхӑтра пӗр турилккерен çинӗ, кашӑкпа ӑсма аслинчен пуçланӑ. Ача айӑпа кӗрсен те чăвашăн апата туртса илес йӑла пулман.
Ачасене мӗн пӗчӗкрен апата перекетлеме вӗрентнӗ. Çӑкӑра тӗпретме юраман, тӗпренчӗкӗсене сӗтел çинчен пуçтарса çисе ямалла пулнă: «Турă панӑ апата выльӑхсене çитермелле мар» – тенӗ чӑвашсем. Ача пӗчӗккӗ е çывăрать пулсан та ăна сӗтел хушшине апата чӗннӗ, чӗнмесен ача вилет тенӗ.
Килте çӗнӗ çын пулсан арçынсемпе хӗрарӑмсен пӗрле ларма юраман. Тепӗр кӗреке йӗркипе сӗтел хушшинче калаçма çеç мар, чавсаланса ларма та юраман, кашӑк çамкаран лекме пултарнӑ. Аслисем йывӑр ӗç хыççăн чавсаланма пултарнӑ.
Сӗтел хушшинче арçын çӑкӑр каснӑ. Н.М. Охотниковӑн «Записки чувашина о своем воспитании» ӗҫӗнче çапла çырнӑ: «…çӑкӑрӑн с сӑмсине атте хӑйне хӑварнӑ, сӑмси хыççӑнхи татӑка – ташлама чӗлӗ – мана панӑ, тепӗрне – тетене». Пӗрремӗш апат яшка пулнӑ, иккӗмӗшӗ – хуплу . Чӑвашсем каланӑ тӑрӑх, çӑкӑр сӑмсин татӑкне кӗçӗн ывӑл çисе ямалла пулнӑ, мӗншӗн тесен вăл тӗп çуртра юлаканни пулнӑ.
Кузнецов, А. В. Кӗреке нисепӗ : [монографи] / А. В. Кузнецов, Е. В. Сергеева. – Шупашкар, 2014. – С. 45-46.
XVIII ӗмӗртен пуҫласа Атӑл тӑрӑхӗнче пурӑнакан хресченсем ҫӗр ҫитменнипе аптӑрама пуҫланӑ, куллен ӳссе пыракан налуксене тӳлеме те укҫа ҫитмен. Ҫак сӑлтавсене пула XIX ӗмӗр вӗҫӗнче чӑваш хресченӗсем вӑхӑтлӑх ӗҫ шыраса ялтан хулана, заводсене, вӑрман касса хатӗрлеме, мӗн те пулин турттарма кайнӑ. Кимӗ-пӑрахут ҫӳрекен юхан шывсем ҫывӑхӗнче пурӑнакансем бурлака кӗрӗшнӗ.
Ҫак вӑхӑтра ялти пӗтӗм ӗҫе хӗрарӑмсем, ватӑсем тата ачасем туса пынӑ.
Вӑхӑтлӑх ӗҫсем ӗҫлесе пурӑннине пула чӑвашсен пурнӑҫӗнче тӗрлӗ улшӑнусем, ҫӗнӗлӗхсем палӑрнӑ: ал ӗҫӗсене тумалли ҫӗнӗ мелсемпе, ҫӗнӗ ӗҫ хатӗрӗсемпе, тумтирпе, куллен тыткаламалли япаласен ҫӗнӗ тӗсӗсемпе т.ыт.те усӑ курма пуҫланӑ.
Вӑхӑтлӑх ӗҫе кайнисем, уйрӑмах ҫамрӑксем, киле укҫа чылай илсе килнӗ. Анчах вӗсем хӑйсене йӗркеллӗ тытма пӑрахнӑ, иртӗхсе кайнӑ, япӑх йӑласене вӗреннӗ, ӗҫкӗпе иртӗхнӗ, усал сӑмахсемпе калаҫнӑ тӗслӗхсем пулнӑ. Вӗсенчен хӑшӗ-пӗри тӑван культурӑпа чӗлхене хисеплеме пӑрахнӑ, хӑйсем чӑваш пулнине «маннӑ».
Енькка, Е. Тӑван ен: Чӑваш халӑхӗн XVI – XIX ӗмӗрсенчи пурлӑхпа ӑс-хакӑл культури : 6-7-мӗш классем валли. – Шупашкар, 2008. – С. 216-217.